آشنایی کلی با رادیوگرافی دندان

تصاویر دندانی نیز مانند سایر تصاویر پزشکی در پرتونگاری برای تشخیص بیماری یا آسیب دندان کمک شایانی  به جامعه پزشکی می کند

ازتصاویر رادیولوژی برای تشخیص پوسیدگی دندان ها،وجود حفره وکرم خوردگی حتی در دندان هایی که هنوز ظاهر سالمی دارند استفاده می شود وهمچنین این تصاویر اطلاعاتی در مورد شکستگی و ناهنجاری فک و دندان،ابسه دندان وهمچنین در تشخیص درنیامدن دندان و گیر کردن دندان کاربرد دارندودر پیش بینی خطر سکته قلبی نیز می توانند موثر باشند زیرا با مشاهده عکس های رادیولوژی دندان می توان به آهکی  شدن سرخرگ های خون رسان به مغز پی برد که این اهکی شدن در بروز سکته وحمله قلبی نقش دارد

دررادیوگرافی دندان هم مانند سایر روش های تصویر برداری از یک منبع اشعه ویک ثبت کننده تصویر استفاده می شود

ثبت کننده تصویر دررادیولوژیِ دندان در ابتدا فیلم و کاست بوده که پس از اکسپوز،فیلم در تاریکخانه ظاهر می شد اما امروزه با پیشرفت علم از دتکتور ها استفاده می شودکه پس از عبور اشعه از دندان و برخورد به دتکتور،آشکارسازهاشدت اشعه برخوردی رادر نقاط مختلف اندازه گیری کرده وآنها را  به سیگنالهای الکتریکی تبدیل میکند. سیگنال های الکتریکی با عبور از مبدلADC (آنالوگ به دیجیتال) به سیگنال های دیجیتال تبدیل شده و وارد کامپیوتر میشوند. پس از ورود سیگنال ها به کامپیوتر،پردازش شده و تصویر نهایی بر روی مانیتور تشکیل میشود.حساسیت این روش بالاتر از روش های معمولی است و مقدار اشعه تابشی در مقایسه با روشهای قدیمی 80-50 درصد کاهش پیدا میکند

انواع دستگاههای رادیولوژی دندان:

دستگاه رادیوگرافی تک دندان

دستگاه پانورکس

سفالواستات

دستگاه دستگاه اول جزو دستگاه های رادیو گرافی داخل دهانی(intro-oral) و دو دستگاه بعدی جزو دستگاههای خارج دهانیextra-oral)) طبقه بندی می شوند.زیرا در دستگاه های تک دندان فیلم رادیو گرافی؛ داخل دهان بیمار قرار می گیرد در حالی که در دستگاه های خارج دهانی فیلم خارج از دهان بیمار گذاشته می شود.

دستگاه رادیوگرافی تک دندان:

از این دستگاه جهت رادیوگرافی از دندان ها به صورت تک تک استفاده میشود.ویژگی متمایز این دستگاه ساده بودن،قابلیتمانوربالاوتوانکم آن است

اجزای تشکیل دهنده این دستگاه عبارت است از:

·        محفظه تیوب اشعهX

·       بازوی متحرک

·        پانل کنترل

محفظه تیوب اشعه:

درون محفظه ،تیوب اشعه X،ژنراتور وسایر اجزا مانندکلیماتور ، روغن عایق و.. قرار      می گیرد

بازوی متحرک:

بازوی متحرک معمولا فلزی بوده و از دو تا سه قسمت جداگانه تشکیل شده است که به واسطه لولا به تمام جهات حرکت داد و ضمن اینکه محکم هستند و پس از تنظیم وضعیت تیوب آن را در جای خود ثابت نگه می دارند

پانل کنترل:

جعبه ای مکعبی است که معمولا به دیوار اتاق یا یک سه پایه وصل شده و انتهای بازوی متحرک به آن متصل می شود.بر روی آن کلیدهای روشن وخاموش وکلید تنظیم زمان تابش قرار گرفته است.مقدار KV وMA ثابت در نظر گرفته می شود                  (KV=50-60,MA=10) و تنها با تغییر زمان ،شدت پرتو قابل تغییر است

دستگاه پانورکس:

همان طور که گفته شد این دستگاه  خارج دهانی می باشدو با نام تجاری OPG (orthopan tomography) شناخته میشود.در این روش تیوب اشعه و فیلم در مقابل یکدیگر قرار گرفته  و دور تا دور سر بیمار هماهنگ با یکدیگر می چرخند و تصویر حاصله تمام دندان ها وفک را در یک فیلم به نمایش می کشند . علاوه براین؛ کاست حول محور خود نیز حرکت چرخشی داشته تا در هر لحظه قسمت جدیدی از آن تحت تابش قرار بگیرد. به منظور جلوگیری از انحراف تصویر؛ از کاست های خمیده (curved) استفاده می شود

گردش کاست و تیوب حول محوری به نام مرکز چرخش صورت می گیرد. معمولا مرکز چرخش؛ درطول آزمون جابجا می شود؛ زیرا در هر لحظه باید تیوب اشعه X بر دندان ها و سطح فیلم به صورت عمود بتابد و از آن جایی که شکل فک به صورت منحنی است؛ لذا جابجایی مرکز چرخش در طول آزمون ضروری است.بنابراین بیش از یک مرکز گردش خواهیم داشت و تعداد این مرکز ها با توجه به نوع دستگاه متفاوت است

 اجزای تشکیل  این دستگاه مشابه تک دندان است با این تفاوت که به جای بازوی متحرک از تجهیزات تنظیم وتثبیتوضعیت بیمار استفاده شده و همچنین توان این دستگاه  نیز بیشتر است

سفالواستات

یکی دیگر از دستگاه های راديوگرافی است كه برای تهيه تصويرجمجمه به صورت استاندارد استفاده مي شود. راديوگرافی سفالومتريک يا نمای جمجمه ، جهت به دست آوردن تصاويری ازكل جمجه يا يک ناحيه مورد نظر به كار می رود. مطالعات سفالومتريک جهت ارزيابی رشد وتعيين پلان های درمانی ارتودنتيک يا پروتزها به كار می رود. اين تكنولوژی از سال 1913 همزمان توسط دومحقق آلمانی و آمريكايی معرفی شد. مهم ترين امتيازاین روش اين است كه تصاوير تهيه شدهتوسط اين دستگاه در زمان‌ها و مكان های مختلف با هم قابل مقايسه هستند،. تصاوير سفالومتری مي توانند به صورتجانبی(lateral) ‌ يا خلفی- قدامی (PA) تهيه شوند كه  عمده كاربرد آن ها در ارتودنسی و جراحي فک وصورت است

 . بعضي از يونيت هایپانوراميک و سفالومتريک می توانند توموگرافی متقاطع ، جهت تهيه تصاوير عرضی چندلايه از آرواره های ماگزيلاری و منديبولار را انجام دهند.

یکی دیگر از های این دستگاهویژگی و نمایش همزمان بافت نرم و استخوان های صورت در یک تصویر می باشد.به منظور تنظیم سر در قسمت جلویی کاست؛از دو نگه دارنده عمودی به همراه زوائد مخصوص گوش وبینی استفاده می شود.در مسیر اشعه تابشی نیز یک فیلتر گوه ای شکل از فلزات کم چگالی قرار دارد و بدین ترتیب تصاویر بافت نرم؛غضروف ها وساختمان های استخوانی بر روی یک فیلم تشکیل می شود

انواع فیلم های رادیو گرافی دندان:

جهت رادیوگرافی داخل دهانی ، از فیلم دو لایه با پشتوانه ای از فویل مسی ( جهت کاهش دوز جذبی بیمار ) استفاده می شود . اندازه های فیلم داخل دهانی mm41*31  برای دندانهای آسیای کوچک و بزرگ و mm35*22 برای دندانهای پیشین و نیش می باشند . برای تصویربرداری کامل دندانها ، ممکنست بین 14 تا 22تصویر رادیوگرافی مورد نیاز باشد . در رادیوگرافی های پانورامیک و سفالومتریک صفحات فیلم تک لایه در اندازه های30*12.5 cm ، cm30*15، cm18*13و cm30*24 را به تناسب نماهای انتخابی به کار می برند ، بعضی تولید کنندگان ، سیستم های کامپیوتری علامتگذاری فیلم را جهت چاپ پارامترهای اکسپوز ، برنامه های انتخاب شده ، تعیین هویت بیمار  و دیگر اطلاعات برروی  فیلم های پانورامیک و سفالومتریک ارائه می کنند