ناهنجاری های کانال اپتیک و چگونگی تشخیص آن

OPTIC CANAL

ناهنجاری های کانال اپتیک

در رادیولوژی

آناتومی کانال اپتیک

سر شامل استخوان های متعددد است که یکی از آنها اسفینوئید است. اسفینوئید در قاعده سر است و از تنه ، بال کوچک ، بال بزرگ و زوائد تریگوئید تشکیل می شود.بال کوچک توسط ريشههاي فوقاني وتحتاني به تنه اسفنوئيد متصل ميشوند؛ مابين ايندو ريشه،كانال بينايي يا اپتيكoptic canal قرار داردكه ازآن شريان افتالميك ،عصب اپتيك وغلاف سخت شامه عبورميكند.

باتوجه به اینکه کانال اپتیک معبر مهمی است، دچار نقایص متعددی می شود که ابزار تشخیصی رادیولوژی نقشخود را نمایان می سازد، که CT Scanیکی از آنهاست.

 تصویر سه بعدی بازسازی شده ct که در گیری کانال اپتیک و anterior clinoid process را نشان می دهد

پوزیشن های مورد نیاز

سی تی اسکن حفره چشم(CT SCAN OF ORBITS)

سی تی اسکن ناحیه اربیت در نماهای کرونال و اگزیال انجام می گیرد.ترجیحا اربیت هر دو طرف با هم گرفته می شوند.

-نمای کرونال اربیت ارجح می باشد و این نما جهت بررسی قسمتهای استخوانی سقف و کف اربیت استفاده می شود.

-نمای اگزیال در مواقعی که بیمار قادر به همکاری نباشد بخصوص در سالمندان و کودکان و همچنین در دندانهای پر شده که در نمای کرونال بشدت ایجاد ارتیفکت فلزی می کندتهیه می شود.و سپس می توان اطلاعات بدست امده در مقطع اگزیال را در مقاطع کرونال بازسازی کرد.

سی تی اسکن کرونال ناحیه اربیت(coronal ct scan of orbits)

وضعیت پوزیشنینگ بیمار دقیقا مانند کرونال مغز و سینوس می باشد.بیمار به حالت prone روی تخت می خوابد.گردن به سمت عقب کشیده شده و چانه بیمار روی حائل مخصوص سر قرار می گیرد چنانکه این پوزیشن برای بیمار ناخوشایند باشد بطوریکه نتواند سر را کاملا به عقب بکشاندو سر در نمای کرونال حقیقی قرار گیرد به گانتری زاویه داده می شود..بسیار مهم است که دو طرف سر کاملا قرینه باشد و در این حالت سطوح ساژیتال و اگزیال بصورت عمود بر سطح اسکن باشد.جهت کاهش حرکت چشمی از بیمار خواسته می شود که به یک نقطه خیره شود.

-نقطه مرجع سوراخ گوش خارجی می باشد.

اسکات یا توپوگرام تهیه شده در حالت لترال می باشدو محدوده اسکن 10cm بالا تا4cm زیر نقطه مرجع می باشد.

-سطوح اسکن عمود بر خط اوربیتو میتال  از قسمت قدامی لبه بالایی استخوان اربیت تا راس ان می باشد.

-ضخامت کاتها 3mm انتخاب می شود.در سی تی اسپیرال می توان از ضخامت کاتهای 3mm استفاده کرد سپس جهت همپوشانی بهتر از increament 2mm استفاده کرد.

-فیلتر انتخوابی جهت سی تی اسکن اربیت در موارد ترومایی با فیلتر bone می باشدو جهت بررسی عروق و عصب اپتیک از فیلتر استاندارد(std orsoft tissue) استفاده کرد.

-بازسازیهای 3D در شکستگیهای استخوانهای اربیت بسیار موثر می باشند.

سی تی اسکن اربیت در نمای اگزیال(axial ct scan of orbits)

وضعیت پوزیشنینگ بیمار مانند اگزیال مغز و سینوس می باشد.بیمار supine روی تخت می خوابد.خط اتروپولوجیکال باید با نور لوکالیزه عرضی بصورت موازی و سطح ساژیتال باید بر سطح تخت عمود باشد.نکته بسیار مهم قرینه بودن دو طرف سر بیمار می باشد. نقطه مرجع سوراخ گوش خارجی می باشدسپس بعد از ثابت نگه داشتن سر بیمار ارتفاع تخت افزایش یافته و بیمار به داخل دستگاه منتقل می شود.

-توپوگرام در حالت( AP(ANTRIO POSTERIORتهیه می شود.محدوده اسکن از10CM بالا تا10CM زیر نقطه مرجع می باشد.

-سطوح اسکن به موازات خط اربیتو میتال از لبه بالایی اربیت تا سینوسهای ماگزیلاری می باشد.

-ضخامت کاتها(SLICE THICNESS)حدود3MM انتخاب می شود.

با استفاده از اطلاعات بدست امده در این نما در سی تی اسکن اسپیرال می توان در مقاطع کرونال و ساژیتال بازسازی نمود.

سی تی اسکن ناحیه اربیت با تزریق کنتراست(ORBIT CT SCAN WITH IV CONTRAST)

جهت بررسی توده های مشکوک ناحیه چشم و اختلال در بینایی از سی تی با تزریق کنتراست استفاده می کنیم.

-حدود 100-120 l میلی لیتر ماده حاجب داخل وریدی را با سرعت تزریق2-3ML بر ثانیه تزریق نموده و تصویر برداری در یک فاز شریانی انجام می شود(حدود30-40 ثانیه پس از تزریق)

اندیکاسیون های CT از کانال:

1- پاژه استخوانی در کانال اپتیک که عصب بینایی را تحت فشار قرار می دهد (تصویر اول)

2-نوروپاتی کمپرسیودر کانال اپتیک(تصویر بالا)

هدف از نشان دادن عصب سفید رنگ  درتصویر بالا میلینیشن است.در p7میلینیشن هنوز به طور مشهود رشد نکرده است و عصب را محدود نکرده (شکل نوک پیکانa1).درp10 تا p60با شدت های مختلفی در عصب هاانقباض مشاهده می شود.

 3- مننژیوم اینترا کرانیال باگسترش به داخل اربیت ازطریق کانال اپتیک که به پروپتوزیس منجر می شود

 پروپتوزيس يكطرفه به علت موكوسل سينوسفورونتال

در تصویر بالا جسم تومور(دایره سفید) به نظر می رسد باعث ناهنجاری در کانال اپتیک شده و عصب اپتیک را احاطه کرده است

4-تومورهای ثانویه حاصل از تومور اولیه در شش ها و سینه زنان

تصویر MRI بالا نشان دهندهمتاستازهای سرطان پستان در ناحیه اپتیک چپ است

5-پروسه تراش یا قطع مننژیوم در کانال اپتیک

6-همچنین در بعضی مقالات از CT در تروما یا وجود اجسام خارجی در کانال استفاده می شود

7-چون موکوسل و سلول های استخوانی اسفینوئید سست هستند در مواردی به کانال وارد شده و اختلال ایجاد می کنند که CT در آن ایفای نقش می کند

در شکل بالا  تصاویرMRI نشان دهنده یک توده کیست خیلی شدید و بزرگ در موکوسل های سینوس اسفینوئید در اندازه 4.5سانت است

8- برای عمل جراحی کاهش فشار درعصب اپتیک به وسیله بینی با توجه به اینکه روش چالش برانگیزو جدل آمیزی است از CT برای بدست آوردن اطلاعات آناتومیکی استفاده می شود

تصاویر ضمیمه 

تصاویر گویای MRI(ردیف بالا) وتصاویر CT(ردیف وسط) از فردی با مننژیوم با درگیری کانال اپتیک که تحت اکتومی (برداشتن) زائده کلینوئید قدامی بعد از عمل (CT ردیف پایین) قرار گرفته، است. ستون ها نشان دهنده تومورهای مختلفی هستند: زائده کلینوئید قدامی در(a) توبرکولوم سلا در (b) بال اسفینوئید در(C) اسفینواوربیتال در(d) و سینوس غاری در(e) مننژیوم