سکته مغزی و چگونگی تشخیص آن توسط تصاویر رادیولوژی

گرداوری و ترجمه : سهیل رئیسی

سکته مغزی و تشخیص آن توسط تصاویر

(مهارت تشخیصی)

هنگامی که خونرسانی به مغز به دلیل پارگی رگ یا انسداد رگ قطع شود فرد دچار سکته مغزی می شود. سکته مغزی به دو نوع اصلی ایسکمیک (Ischemic)و هموراژیک (hemorrhagic) تقسیم می شود.

درنوع ایسکمیک یک لخته یا ترومبوس مانع از خونرسانی  به مغز می شود. شايع‌ترين علائم تظاهر کننده سکته مغزي ايسکميک عبارتند از اشکال در تکلم و ضعف يک نيمه بدن.

در نوع هموراژیک رگ معیوب پاره شده و خون مغز را فرا می گیرد اگر خون بین  جمجمه و مغز تجمع پیدا کند به آن ساب آراکونوئید (subarachnoid hemorrhage) می گویند و اگر خون در بافت های مغز تجمع پیدا کند خونريزي داخل مغزي یاcerebral hemorrhage  است. خونريزي ساب آراکنوييد بيشتر با سردرد شديد تظاهر مي‌کند و در صورت قطعي نبودن نتيجه تصويربرداري ممکن است بررسي مايع مغزي ـ نخاعي لازم باشد.

در ايالات متحده 87 ودر چین 80 درصداز تمام سکته‌هاي مغزي، ايسکميک و ثانويه به آترواسکلروز شريان‌هاي بزرگ، آمبولي‌ قلبي، انسداد عروق کوچک و ساير عوامل يا علل نامشخص و 13 باقيمانده سکته‌هاي مغزي از نوع هموراژيک در داخل مغز يا فضاي ساب آراکنوييد هستند. چون یک وضعیت اورژانسی است درمان به موقع جلوی آسیب و عوارض بیشتر را می گیرد.

براي سکته مغزي مقلدهاي بسياري وجود دارد که دو مورد از شايع‌ترين آنها وضعيت پس از تشنج (postictal) و هيپوگليسمي هستند. اخذ شرح حال کامل و انجام آزمون‌هاي کمکي معمولا مقلدهاي سکته مغزي را رد خواهد کرد.

عوارض سکته مغزی کدام است؟

سکته مغزی می‌تواند باعث ناتوانی‌های موقتی و یا دائمی بسته به مدت زمان فقدان خون در مغز و  بخش آسیب دیده شود. این عوارض شامل:

• فلج شدن و یا از کار افتادن عضلات.
• مشکل در صحبت کردن و یا فرودادن غذا و مایعات.
• ازدست‌دادن حافظه و یا مشکل در فکرکردن.
• مشکلات احساسی.
• درد یا سایر احساسات غیرمعمول در قسمت‌هایی از بدن که تحت تاثیر سکته قرار گرفته‌اند.
• تغییر در رفتار و اهمیت به خود. 

تشخیص

پزشک ممکن است از چندین آزمایش برای مشخص کردن نوع و حتمی بودن سکته مغزی استفاده کند، این آزمایش ها شامل:

• معاینه بدنی
• آزمایش خون
• سی‌تی اسکن (CT)
• ام آر آی (MRI)
• آنژیوگرام مغزی
• اکوکاردیوگرام

براي افتراق سکته مغزي ايسکميک از خونريزي داخل مغزي و نيز تشخيص وضعيت‌هايي غير از سکته مغزي، تصويربرداري از مغز لازم است. انتخاب روش تصويربرداري به دسترسي به آن، وجود شرايط مداخلات سکته مغزي حاد و وجود کنترانديکاسيون‌ها در بيمار بستگي دارد.

هدف اوليه از تصويربرداري در بيمار مشکوک به سکته مغزي ايسکميک، رد ديگر انواع ضايعات دستگاه عصبي مرکزي و افتراق بين سکته مغزي ايسکميک و هموراژيک است. حساسيت سي‌تي اسکن براي تشخيص ضايعات توده‌اي مثل توده يا آبسه مغزي و نيز تشخيص خونريزي حاد کافي دانسته مي‌شود. البته ممکن است حساسيت سي‌تي اسکن براي تشخيص سکته مغزي ايسکميک، به خصوص انواع کوچک، حاد يا در حفره خلفي (يعني نواحي ساقه مغز و مخچه)، کافي نباشد. منظور از سي‌تي اسکن رد برخي مقلدهاي سکته مغزي و تشخيص خونريزي (و نه لزوما تشخيص سکته مغزي ايسکميک) است. به بيان ديگر، يک سي‌تي اسکن طبيعي تشخيص سکته مغزي ايسکميک را رد نمي‌کند. ميزانresolution در روش‌هاي چند حالتي (multimodal) تصويربرداریMRI ،  بخصوص تصويربرداري مبتني بر انتشار (diffusion-weighted)، بهتر از سي‌تي اسکن است. همچنين مطالعات جديد نشان مي‌دهند که حساسيت تصاوير MRI برای تشخیص سکته مغزي هموراژيک داخل مغزي به اندازه سي‌تي اسکن است اما MRI نیز محدودیت های خاص خود را دارد مانند افرادی که اجزای فلزی در بدن دارند(مانند دندان طلا و پلاتین و ضربان سازهای مصنوعی و...) وافراد دچار کلاستروفوبي و دیگری اینکه با توجه به اورژانسی بودن سکته مغزی زمان اسکن فاکتور بسیار مهمی است. در مقايسه با سي‌تي اسکن دسترسي به MRI کمتر و هزينه MRIبيشتر است.